"Pilota eskuz egina, larruz estalia, azalaren luzapena, gizonaren adiskidea"
Esan genezake huts egiteko inolako beldurrik gabe, jokoa gizona izan aurretik ere bazela. Animalia garatuenek asmatu zuten gu espezie gisa Lurrean agertu aurretik. Miloika belaunalditan zehar izaki biziek mota guztietako gauzakin aritu izan dira jolasean, eta besteak beste, fruitu, errekarri, buruhezur eta antzeko forma borobilantzekin.
Gizaki primitiboak harriak eta makilak jaurtikitzen ikasi zuen, ehizarako eta bere burua babesteko..., baina bai eta jolasean aritzeko ere. Lurreko kultura guztiek izan dituzte astialdiko jarduerak eta erakuskariak eta horietako asko mota, egiteko modu edo jatorri guztiz desberdinetako pilota edo baloiekin lotutakoak ziren. Gaur ere jolasean aritzeko premia daukagu. Gorputzak eskatzen digu, kulturatik areagoko behar bat da.
Txiki-txikitatik hasten gara jolasean. Dibertimendu gisa erabiltzen dugu jolasa, ikasteko eta harremanak izateko ere bai, baina batez ere gure sen ehiztari eta borrokalariari irtenbide bat emateko.
EUSKAL PILOTA JOKO BAT DA IZATEZ. Gure iragan hurbilean nekez aurkituko dugu herri edo herrixkarik bere frontoirik gabe, harremanetarako gune garrantzitsua da eta, elizaren ondoren kultorako bigarren tokia, bedeinkatutakoa gainera. Euskal Herrian eta Errioxan sustrai sendoak dituen kirola da, baina munduko toki eta inguru geografiko zabaletan ere jokatzen da.
Hasieran lagunen artean jokatzen zen eta praktikatzeko baldintzak gutxi direnez, pilota eta tokia, laster zabaldu zen. Eta bestetik, euskaldunaren izaera lehiakor eta apostuzalea, lehiakide ausarten arteko desafioak ekarri zituen, gerora beren trebezia aitortu eta famatu egingo zirenak, pelotari titulu handia irabaziz.
Euskal pilotaren jatorria oroimenean galtzen da eta, inolako zalantzarik gabe, euskal kirol guztien artean jatorrena dela esan genezake.
EUSKAL PILOTA KIROLA ETA IKUSKARIA
Pilotan antzinatik jokatu da Euskal Herri osoan, baina hala ere, ez dago, gure herrian euskal pilotaren modalitatea noiz hasi zen jakiteko datu fidagarririk. Pilota-jokoen jatorri beretsu eta generiko horretatik abiatuz, joko modu zehatzagoetarako bilakaera izan da. Penintsula Espainiarrean XVIII.mendean jokatzen ziren pelota jokoei buruzko datuek bi kokapen geografiko zehatzak erakusten dituzte: Valentzia herrialdea eta Euskal Herria. Enpresa berriak sortu eta zenbait telebista kirolean sartu zirenetik aurrera, euskal pilotak zale berriak irabazten aritu da, bai pilotariak, bai ikusleak; eta gaur egun txirrindularitzak adina federatu dauzka, nahiz eta futbolean daudenen laurdena baino ez izan.
PILOTA
Hasiera-hasieratik pilota dibertimendua izan da jokalari eta ikusleentzat. Pilota-jokoa oso ezaguna egin da mundu osoan eta herrialde askotan jokatzen da, baina Euskaldunon kirolik ezagunenetakoa bihurtu da.
Pilotak pareta jotzean datza, eta jokatzeko moduak asko dira:
1-erabiltzen den frontoiaren araberakoak (ezker-paretarekin, aurreko paretarekin bakarrik, trinkete luzea eta laburra...)
edo
2-erremintaren araberakoa (eskuz, xisteraz, palaz...).
ESKU PILOTA
Pilotara jokatzeko moduetako bat da. Eskuzko modalitatea da, eta nagusi da beste modalitateen artean.
Euskal Herrian, azken urteotan eta komunikabideen eraginez, esku pilotak bere biziko indarra hartu du. Kirolari profesionalak irtetzen joan dira. Gaur egun euskal pilota munduko 24 herrialdeetan jokatzen da eta lau urtez munduko amateur (profesional ez direnen) txapelketa jokatzen da.
Gero eta gazte eta umetxo gehiago animatzen dira esku pilotara jokatzera. Hauen artean mutilak dira nagusi, baina nesken bat ere aritzen da kirol honetan. Hala ere, kirol honetan beste hainbat kiroletan bezela matxismoa dago. Izan ere, neskek adin jakin batetik aurrera ezin dute esku pilotan jarraitu, paletara edo beste kirol batera jokatzea erabaki behar dute, ez baitago esku pilotan jarraitzeko aukerarik.
Esku pilotara banaka edo binaka jokatzea da normalena, bat baten kontra, edo bi biren kontra. Betiere, pilotalekuan gerriko gorria daramatenak eta gerriko urdina daramatenak egongo dira leian. Normalean gerriko gorria daraman pilotariak, gerriko urdina daramanak baino maila altuagoa izango du. Sakea erabakitzeko, txanpon batez baliatuz sosketa bat egiten da.
Binaka jokatuz gero, bikote bakoitzeko batek aurrean jokatuko dut, eta besteak atzean. Eta sakea lortzen duen bikoteko aurrelariak aterako du. Behin aterata, beste taldeak pilota jotzen jarraitu behar du. Orman jo ondoren, lurrean bote bakar bat eman dezake, eta beste bikoteko batek pilota jo beharko du bigarren botea eman baino lehen. Pilotak ezin du pilotalekutik kanpo lurra ikutu, eta orman ere beheko eta goiko txapen artean jo behar du, bestela beste bikotearentzako puntua da. Partidak 22 puntutara izaten dira, eta ez dago denbora mugarik puntu horiek lortzeko, lortzen dituen lehenengoa da garaipena lortzen duena.
PILOTARIA
Borroka zintzo bateko gerlaria da. Armak aldez aurreko errito egiazko eta gizatasunezko batean, agerian, aurkezten dira. Borrokan errespetoa da nagusi, hasiera zutik egindako otoitzarekin emanez. Ondoren, tentsioa eta ardura, indarra, bizkortasuna, keinuak... jokoa. Euskal jokoa, euskal jokorik bada, gure herriaren enbaxadore da munduan, eta guztiz sustraitua gurean.
